Pravo horo uit de stad Haskovo met een mooi lyrisch begin in een beetje atypische vijffrasige maat. Gespeeld door accordeonist Ivan Kirev en klarinettist Petko Radev. Een favoriet nummer van Johan Baerents.
Haskovsko horo | Хасковско хоро 🇧🇬
Mâdro | Мъдро 🇧🇬
Een râčenica uit de stad Kotel, op de melodie van het liedje Dodi si, Panjo pašata. Hieronder de uitvoering en tekst van Ivan Kremov:
Доди си, Паньо пашата Доди си, мамо, доди си, доди си, мамо, доди си, доди си, Паньо пашата. Паньо пашата, агата, Добруджанския кихая, добруджанския кихая, жерунянския чорбажи, жерунянския чорбажи. Чи убу, Паньо пашата, чи убу, Паньо пашата, чичовити си потури, майчинити си калцуни. Чи тръгна мума да дири, чи тръгна мума да дири от Канинкови в Билизнъ, чак до Рашови в Горни край.
Dodi si. Panjo pašata Dodi si, mamo, dodi si, dodi si, mamo, dodi si, dodi si, Panjo pašata, Panjo pašata, agata. Dobrudžanskija kihaja, dobrudžanskija kihaja, žerunjanskija čorbaži, žerunjanskija čorbaži. Či ubu, Panjo pašata, či ubu, Panjo pašata, čičovite si poturi, majčiniti si kalcuni. Či trâgna muma da diri, či trâgna muma da diri, ot Kaninkovi v Biliznâ, čak do Rašovi v Gorni kraj.
In de stad Kotel werd geleefd van de textielindustrie. De herders, met de honderdduizenden schapen die wol produceerden voor deze industrie, verplaatsten zich elke winter naar Dobrudža. Als de mannen terugkwamen in het voorjaar werd tijdens de feesten deze dans uitgevoerd door de achtergebleven vrouwen, uitdagend langzaam in hun zware wollen dracht.
Dit is dus een heel, heel langzame râčenica! Misschien wel de aller-langzaamste. Alleen enkele uitvoeringen van de râčenik moeten nog langzamer worden gespeeld, maar dat is geen râčenica.
Eind jaren negentig heb ik deze muziek leren kennen toen ik een danscursus begeleidde van Jaap Leegwater. Later heb ik hem samen met Jeroen Smoorenburg, Rob Kerkhoven en Rein de Graaff ingespeeld voor de CD ‘At the Bulgarian dance tavern’.
Ondertussen zijn op YouTube uitvoeringen van choreografieën verschenen die een tweetal extra melodieën bevatten, die ik erg waardevol vind voor het karakter van deze muziek. De mooiste vind ik die van de Staatsschool voor Choreografie uit Sofia, de oude naam voor de НУТИ – Национално училище за танцово изкуство (de Nationale School voor Danskunsten), die in 1989 is uitgevoerd:
Kovačiško horo | Ковачишко хоро 🇧🇬
Een dajčovo horo die ik leerde spelen omdat de dansgroepen Zarowe en Praznik deze muziek gebruikten voor een choreografie. Een mooie oorwurm, vooral het tweede thema. Geen eenvoudige muziek om te spelen, zeker niet als je de opzwepende intentie van orkest Horo uit Ruse wil blijven vasthouden.
Krajdunavsko horo | Крайдунавско хоро 🇧🇬
Deze dansklassieker wordt op vrijwel elk volksdansbal gedanst. Is qua stijl echt Noord-Bulgaars, met een toonladder die ook veel in Roemenië voorkomt. Jaap Leegwater heeft aan het Nederlandse orkest Ranja met accordeonist Theo van Tol de opdracht gegeven om aan de hand van een aantal werkopnames met traditionele melodieën een stuk samen te stellen en zo is deze muziek ontstaan.
Het stuk bestaat uit twee delen. De eerste set melodieën, op de eerste pagina, moeten enigszins in ‘swing’ gespeeld worden. De tweede set melodieën zijn een stukje sneller en daarom is er geen ruimte meer voor swing. Luister naar de opname – dat helpt altijd!
Na prât | На прът 🇧🇬
Een opzwepende râčenica uit Noord-Bulgarije uit het programma van Jaap Leegwater. De dans is niet zo typisch voor een râčenica, met twee rijen tegeover elkaar. Dit is ook waar de dans zijn naam aan ontleent – Na prât betekent zoiets als ‘op de staaf’. Ja, prât dus, niet pârt, maar dat kan natuurlijk slang zijn. 😉
Jaap heeft deze dans geleerd van Djado Boris die als enige van de dans/muziekgroep uit het dorpje Gradište tussen de steden Veliko Târnovo en Loveč het materiaal nog kon overbrengen, spelend op zijn viool en dansend tegelijk. Jaap heeft dat op film gezet en laten zien aan muzikanten uit Ruse die uiteindelijk als orkest Čanove het voor hem hebben uitgevoerd. Die uitvoering is uiteindelijk de basis geweest van de populariteit die deze muziek en deze dans heeft gekregen. 🥂
Stojan mama si dumaše | Стоян мама си думаше 🇧🇬
Dit wordt een wat langer 22/16 bericht! 😅
Yves Moreau heeft in 1969 de muziek van een dans opgenomen die de afgelopen vijftig jaar ongeveer de hele wereld heeft geïnspireerd, met een bijzondere onregelmatige maatsoort:
Deze dans is sindsdien bekend geworden onder de naam Sandansko horo – dans uit Sandanski. Echter kennen ze de melodie denk ik niet zo goed in die stad (ja, Sandanski is een stad). Of nu misschien ondertussen wel. De stad Sandanski ligt in het Pirin gebergte, een paar kilometer oostelijk van de rivier de Struma, en bijna twintig kilometer noordelijk van de Grieks-Bulgaarse grens:
Waar deze muziek en dan ook deze hele specifieke maat echter wel vandaan komt is de streek Strandža, het zuid-oostelijk deel van Bulgarije wat grenst aan Turkije. De melodie van Sandansko horo komt daar voor als liedje: Stojan mama si dumaše. En het spijt me Yves, maar ik vermoed dat je de muzikanten van het Pirin ensemble niet goed verstaan hebt toen ze de naam van de muziek aan je vertelden: Strandžansko horo. Mij had het zeker ook kunnen overkomen. Hoe bizar is het dat het Pirin ensemble iets speelt uit Strandža?
En dan nog iets over de maat. Ik heb in den beginne de 22/16 maat geïnterpreteerd als 9+9+4 / 16, ofwel 2223 2223 22. Ik ben er alweer heel lang geleden op gewezen door professor Ljuben Dosev, van het conservatorium in Plovdiv, dat dit niet correct is – de frasering hoor je te interpreteren als 222322 2322, een samensmelting van twee toch al niet heel makkelijke onregelmatige maten: Krivo Sadovsko 13 + Grânčarsko 9. Als je goed luistert, zal deze frasering uiteindelijk veel natuurlijker overkomen.
Yves Moreau heeft samen met Jaap Leegwater de CD ‘Ajde na horo’ opgenomen (uitgebracht als Gega GD 134). Daarop staat een nieuwe bijzondere opname, gespeeld door het Teodosii Spasov kwartet. Het liedje wordt ook uitgevoerd door Denis Jordanov – met een heel interessant tussenspel. Een hele mooie uitvoering is gespeeld door het Nederlandse orkest Prijatno op hun CD, uitgegeven door de Nevofoon in 1990. Deze opname kenmerkt zich door de herhaling een kwint hoger en met begeleiding in typisch macedonische stijl. Later speelde een groot deel van Prijatno samen met zangeres Desislava Georgieva en hebben ze hem nogmaals opgenomen.
Stojan mama si dumaše
Hieronder de bladmuziek en het luistervoorbeeld van het liedje Stojan mama si dumaše. De tekst zoals hier gezongen kon ik niet op het internet vinden maar gelukkig heb ik de tekst nu correct genoteerd met hulp van Lubo Leegwater en zijn moeder Nina Kavardjikova.
Strandžansko horo (Sandansko horo)
Hieronder de bladmuziek van de opname zoals gespeeld door het (ad hoc) orkest van ensemble Pirin in 1969.
Graovskata | Граовската 🇧🇬
Nikola Atanasov speelde deze Graovsko horo op gajda op een van de eerste CD’s van Balkanton: Folk Rhythms from Bulgaria. Typisch voor vele Bulgaarse dansnummers wordt de dansmuziek vooraf gegaan door een introductie zonder maat of ritme. In dit geval wordt dat Markovska pesen (lied uit Markovo) genoemd, maar vaker wordt er een algemenere naam aan gegeven, zoals Bavna pesen – langzaam lied – of Na trapeza. Dat betekent aan (de rijk gedekte) tafel, zodat je tussen de dansen door nog even wat kan eten.
De Graovsko horo is een dans in 2/4 maat en heeft een speciaal onderliggend ritme. Het is een lang-kort-lang-kort-lang ritme, verdeeld over twee 2/4 maten. Je zou het in dit geval kunnen kunnen opschrijven als groepen van 4-2-4-2-4 / 16.
De dans is erg vergelijkbaar met bijvoorbeeld Kjustendilska râčenica of Sitno šopsko horo. De passen van de bijbehorende dans volgen niet de cadans van het ritme, maar hebben een kort-kort-lang patroon, zoals bijvoorbeeld de râčenica die heeft.
Svatbarska râčenica | Сватбарска ръченица 🇧🇬
Deze râčenica is gespeeld door het orkest Zornica wat jaren speelde op de albums van de site van Balkanfolk. Dit nummer staat op de CD Balkanfolk 2002.
Anke, lâko pero | Анке, лъко перо 🇧🇬
Een mooi liedje met een interessante combinatie van maten: de 11/16 met de 3 voorop: 32222, en de 18/16 van Jovino horo: 32222 322. Deze combinatie laat ook mooi de reden zien waarom de Jovino horo zo muzikaal moet worden geïnterpreteerd (en niet als 322 22322, hoewel dat misschien geneuzel achter de komma is).
Do tri pâti | До три пъти 🇧🇬
Een zesmatige 5/16 pajduško horo uit Noord-Bulgarije. Komt uit het dansrepertoire van Jaap Leegwater en staat op zijn derde, blauwe plaat. De dans is volledig in drieën en met de zesdelige hoofdthema’s en de drie solothema’s van 16 maten komt de dans toch precies op de muziek uit.
Opgenomen door het Nederlandse orkest Ranja, met accordeonist Theo van Tol en violiste Nienke Lootsma.